Türkiye’nin en fazla satan gazetesinin tirajı 650 bin. Fakat bu rakamlar, hafta sonları 1 milyona dayanıyor. Çünkü bazı gazeteler, hafta sonlarında Oktay Usta ve Emine Beder’den yemek dergileri, dantel ve örgü modeli ekleri vererek tavan yapıyor. Hal böyle olunca, “entel veriyoruz 500 bin, dantel veriyoruz 1 milyon satıyor!” sesleri yükselmeye başladı…Olmaz ama hayal bu işte! Ekranların en güzel yemek yapan aşçısı Oktay Usta, Hürriyet’in başyazarı olmuş, Oktay Ekşi’nin köşesinden yemek tarifleri veriyor. Emine Beder, Balçiçek Pamir olmuş, yemek söyleşileri yapıyor. Ayşe Arman’ın köşesinden dantel modellerinin tanıtımı yapılıyor. Gazetelerin tirajları ise bir milyonu aşmış. Kimse Irak Savaşı’nı ya da cumhurbaşkanlığı seçimini konuşmuyor. Köşe yazarları ise dolmanın içine kuşüzümü mü yoksa fıstık mı konulursa daha lezzetli olacağını tartışıyor. Gazetelerin manşetinden, özgün bir örgü modeli keşfeden bayanların hikâyeleri inmiyor. Arka sayfa güzelleri ise birbirinden şık dantel örtüler oluyor… Şaka bir yana, gerçek hayata gelirsek aslında bu ironiyi aratmayacak bir durum söz konusu. Oktay Usta’nın yemek tariflerinden oluşan derginin verildiği gün gazetenin tirajı bir milyona çıkıyor. Dantel ve örgü dergileriyle ise gazetelerin tirajı tavan yapıyor. Oysa şimdiye kadar ne Oktay Ekşi, Fehmi Koru, Hıncal Uluç, Ertuğrul Özkök gibi yazarlar gazetelerinin tirajını bir milyona çıkartabildi ne de magazin dünyasının ünlüleri Hülya Avşar, Seda Sayan ve Tarkan… Hiç kimse Emine Beder, Oktay Usta ya da dantel ve örgü eklerinin tahtını sarsamadı. Sarsacağa da benzemiyor.
İşte bunu fark eden Sabah Gazetesi yazarı Yılmaz Özdil; “Entel veriyoruz 500 bin, dantel veriyoruz 1 milyon satıyor!” diyor ve ekliyor: “Oktay Ekşi veriyorsun 500 bin satıyor, Oktay Usta veriyorsun 1 milyon satıyor. Bence, Oktay Usta’yı başyazar yapmakta fayda var…” Özdil’in ironi yaparak dikkat çektiği bu durum “halk istiyor” diyerek yapılan haberler için insanı kuşkuya sürüklüyor. Yine toplumun kanaat önderleri olarak, derin bilgi birikimleriyle köşelerinden görüşlerini bildiren yazarlar, Emine Beder’in börek tarifleri kadar ilgi görmedikleri için üzülmeli midir acaba? Tam da bununla ilgili Yılmaz Özdil’in yine ilginç bir yorumu var: “Kilit kavram, ‘yarar unsuru’ aslında… İnsanlar, ‘yararlı’ bir ürünü ‘satın almak’ ister. Çok yararlıysa çok alır. Az yararlıysa az alır. Gazeteler ‘bilgi’ yoluyla ‘yeteri kadar’ yararlı olamadığı için, yemek kitabı, dantel eki, sudoku falan vererek, ‘yarar unsuru’nu artırmaya çalışıyor.” Halkın, yazarlara ve çok önemli (!) haberlere yemek tarifleri ve dantel modelleri kadar ilgi göstermemesiyle ilgili ise Özdil şunu diyor: “Yemek kitabı veya dantel ekini satın alan okurların tavrını, ‘cehalet ilgisi’ olarak yorumlamak doğru değil. Aksine 5 liralık dergiyi, sıfır liraya veriyorsan ve okur da bunu alıyorsa, bu durum, okurun ‘muhasebe zekâsı’nı gösterir.
Hürriyet yazarı Cengiz Semerci ise bütün dünyada gazetelerin bu tür promosyonlarla tirajını artırmaya gittiğini söylüyor ve ekliyor: “Daha dün Yunanistan’dan geldim, günlük gazeteler poşetteydi. Dünyada dergiler filan artık hediye paketi şeklindeler. Bizde ise eskiden tencere-tava gibi promosyonlar vardı, son dönemde yemek ve dantel ekleri veriliyor. Ve bunlar sonuçta matbuatla ilgili.” Semerci’nin bu sözleri, akıllara tencere-tabak veren gazetelerin bunları doldurmaları için mi okuyucularına yemek tarifi vermeye başladığı sorusunu getiriyor. Biz bunları düşünürken Semerci, yemek kitapları ve dantel eklerinin kadına yönelik promosyonlar olduğunu hatırlatarak, “Kadına yönelik, kadının işini görecek işler tabiî ki fazla kâr getirir.” diyor. Gazete yönetimleri kadınların ilgisini üzerlerine çekmek için yemek tarifleri-dantel modelleri verirken, gazeteciler ve yazarlar bu ilgiyi kendi üzerlerine çekmek için neler yapmaları gerektiğini düşünmeye başlamışlar mıdır acaba?
Ekler sayesinde kadınlar gazete okuyor
Vuslat Doğan Sabancı (Hürriyet Gazetesi İcra Kurulu Başkan Yardımcısı): Hafta sonlarında gazeteler doğal olarak daha fazla satıyorlar. Özellikle pazar günleri gazete okuma alışkanlığı artıyor. Zaten geçmiş yıllarda da gazetelerin pazar tirajları elli bin, elli bin artardı. Çünkü insanların hafta sonu daha çok zamanı var. Gazeteler daha da güzel yapılıyor. Gazeteler bu yıl hafta sonu bir farklılık yapıp yemek tariflerini kitapçık halinde vermeye başladı. Gazetelerdeki büyüme bir coğrafî olarak olur, büyük şehirlerin dışındaki şehirlerde de tiraj artışı gibi ya da sosyal olarak; yani kadınlar da gazete almaya başlar. Hafta sonu tiraj artışının nedeni bu. Kadınlar da bu sayede gazete okuyor. Ayrıca ekler gazetelere kâr değil, artı maliyet getiriyor. Yani bu eklerde amaç, daha çok gazete okutmak. Bence gazeteler, dayanabildiği sürece bu ekleri vermeye devam edecek.
Promosyonlar medyanın başına bela olacak
Hasan Sutay (Zaman Gazetesi Okur Editörü):1990’lı yıllarda medyanın promosyon savaşları neredeyse meydan savaşlarına dönmüştü. Ekranlar rakip gazetelerin yerlere atılan ansiklopedi görüntüleriyle doluyordu. Okuyucu artık tüketiciye dönüşmüştü. Gazetenin yanında promosyon değil, promosyonun yanında gazete verilir hale geldi. Aslında tüketici de aldatıldığının farkındaydı. Buna rağmen hem promosyon olarak verilen malın kalitesizliğinden şikayet ediyor hem de kupon biriktirmeye devam ediyordu. Eksik kalan kuponları tamamlamak üzere promosyon pazarları bile kurulmuştu. Karaborsaya düşen kuponlar daha fazla para ediyordu. Sonuçta hem tüketici kaybetti hem de medya. Yine de bundan ders almışa benzemiyoruz.
Gazeteler gazete olduğu için alınmalıdır!
Yemek Yazarı Emine Beder:Hafta sonları gazetelerin tirajları bir miktar artar. Bir okurum söyledi: ‘Geçenlerde sabahtan sizin kitabınızı almak için gittiğimde kitapların hepsi alınmış, gazetelerin orada bırakılmış olduğunu gördüm.’ Yani bu bana çok manidar geldi. İnsanların bir kısmı yemek ve elişi dergilerine ilgi gösteriyor. Yayıncılar da bunun farkına vardıkları için bir şekilde değerlendiriyor. Ama tabii bu bence uzun sürmeyecektir diye umuyorum. Gazete, gazete olduğu için alınmalı fikrindeyim. Ama şu an bunu yasaklayan hiçbir yasa yok. Bir gazete bir şeyden tiraj yapıyorsa diğer gazeteler de onu taklit etme yolunda gidiyorlar.
Gazeteler kadını keşfetti
Armağan Dergisi Yayın Editörü Güler Erkan: Gazete tirajlarının artmasında örgü ve dantel dergilerinin payı olduğu için çok mutluyum. Yıllar önce de bu şekilde tirajlarda artışlar olmuştu. Tirajlarda en büyük pay hanımların. Evde oturan hanımların üretici hale gelmesi gerektiğine inanıyorum. Bu tarz çalışmalarla hanımların ev ekonomisine yararı oluyor, ayrıca örerken dinleniyor ve stresini atıyor. Gazeteler, erkeklere hitap eder gibi gözüküyor ve kadına yönelik bir şey yapıldığında tirajlar inanılmaz artıyor. Bir nevi gazeteler bu eklerle kadını keşfetti. gulizbaki@gmail.com