Yarın Kurban Bayramı arefesi. Muhtemelen bugün son hazırlıklar yapılıyor, belki de çoğumuz yollarda, ailesinin yanına bayramlaşmaya gidiyor. Kimimiz uzun bayram tatilini dinlenmek için fırsat bilip değerlendirme planları yaptı. Bazı aileler var ki onlar bayramın ilk günlerini çok farklı geçiriyor. Çocuklarını, eşini-dostunu geride bırakıp bayramlaşmaya gurbete gidiyor. Bayram namazını başka bir ülkede, tanımadıkları insanların yanında kılıyor, dilini-kültürünü bilmedikleri kişilerle bayramlaşıyor, kurbanlarını onlarla paylaşıyorlar. Kimi çocuklarını da yanında götürüyor. Gurbete bayramlaşmaya giden ailelerle görüştük. İçlerinde 10 yıldır kurban bayramlarını gurbette geçirenler de var, bir kez gidenler de. Sözü onlara bırakalım. Anlatacakları çok şey var çünkü. ZAMAN / 13 EKİM- 2013
DÜNYA GLOBAL BİR KÖY ARTIK, BİZ DE BAYRAMA KÖYÜMÜZE GİDER GİBİ GİDİYORUZ
Necmettin Uçar, ilk kez 2005’te Kurban Bayramı için gitmiş yurtdışına. Orada tanıştığı bir Türk ailenin hanımının, “Biz burada yalnız kalıyoruz, eşinizi de getirin.” demesi üzerine, bir daha bayrama gidersem eşimi de götüreceğim, diye söz vermiş kendine. Bosna’ya gitmişler beraber. Esnafın, yoldan geçerken onları gören Bosnalı kadınların bayramlaşmak için evlerine davet etmesi, izzet-i ikramları unutamadığı anıları olmuş. Fatma Uçar diyor ki: “Artık bayramlar bize pek heyecan vermiyor, bayramlaşma ziyaretlerine mecburen gidiliyor sanki… Orada bu heyecanı görünce etkileniyor insan. Bu ziyaret giden için de, ağırlayan için de çok etkileyici oluyor.” Döndüğünde akrabayla, eş-dostla daha bir candan bayramlaştığını söylüyor. Necmettin Bey 2005’ten beri her bayramın ilk iki gününü başka bir şehir veya ülkede geçiriyor, “Gitmezsem bayramı eksik yaşıyorum zannederim. Dünya artık bir köy olmuş. Hani eskiden insanlar memleketine, köye giderdi, babamla-annemle kurbanımı keseceğim diye. Bugün insanlar dünyanın dört bir yanına aynı bu duygularla gidiyor. Tanımadığınız insanlarla yakınlığınız artıyor. Kurban, kurbiyete, yakınlaşmaya vesile oluyor. Çok gönüller, çok kapılar açıyor. İnsanı Allah’a yakınlaştırıyor.” diyor ve bir gurbet bayramında tanıştığı Erdoğan Bıyıklı’yı gösteriyor: “Erdoğan abiyi Bosna’da tanıdım. Bizi kurban yakınlaştırdı, dost yaptı.”
Bosna’daki bayram Erdoğan Bey ve eşinin ilk gurbet bayramı olmuş: “Bayramda 30 kişilik, eşli çocuklu bir grup olarak gittik Bosna’ya. Bayram namazını bir spor salonunda Bosnalılarla birlikte kıldık. Ben Aliya İzzetbegoviç’i çok severim. Oğlunu da görmek isterdim. Bayram namazında önümdeki saftaydı. Namazdan sonra cemaat birbiriyle bayramlaştı. Bakir İzzetbegoviç’le de bayramlaştık, 15 dakika sohbet ettik. Çok memnun olduğunu dile getirdi.” Erdoğan Bıyıklı ve eşi için Bosna’da geçirdikleri bayram rutinin dışına çıkmak olmuş. Erdoğan Bey, eşini en çok etkileyen olayın Bosnalı kadınların onları misafir etmesi için adeta yarışa girdikleri an olduğunu anlatıyor: “Camide Bosnalı hanımlar bizi evlerinde ağırlamak için yarışa girdi. Biri diyor bize gelsin, öteki bize gelsin… Şehirlerde, kasabalarda gezerken insanlar yolda önümüze geçip evine çağırıyor. Sıcak süt ikram ediyorlar, börekler-baklavalar… Yaşam şartları çok zordu ama onlarla bayramlaşmaya gelmişiz diye bize öyle ihtimam gösterdiler ki bunu ömrüm boyunca unutmayacağım.”
ÇÖLDE, KUMLARIN ÜZERİNDE BAYRAM NAMAZI KILDIK
Sevgi ve Abdurrahman İnce çifti 30 yıldır evli. Abdurrahman Bey ilk kez 2003’te Kurban Bayramı için Moldova’ya gitmiş, “Gurbette bayram geçiren kadınları görünce eşimi de getirmeliydim diye düşündüm. Artık her sene beraber gidiyoruz.” diyor. 10 yıldır, bir kez hariç, bayramlarının ilk iki gününü başka bir ülkede veya şehirde geçiriyorlar. Sağlık sebebiyle bayramlaşmaya gurbete gidemedikleri o sene çok üzülmüşler. İlk kez gurbete gittiklerinde 10 kişiymişler. Bugün grupları 40 kişiyi aşmış. Abdurrahman Bey, “Arkadaşım teklif ettiğinde garip gelmişti. Yurtdışında bayram geçirmek… Ardımdan bayramlaşmaya gelen eş dost, akraba şaşırmış. O zamanlar bayramı başka bir ülkede veya şehirde geçirmek, kurbanı oralarda kesmek pek anlaşılır değildi. Ancak gidip görünce anlıyorsunuz. Oralarda insanlarla bayramlaşmak, kurban kesmek hem giden hem de oradakiler için öyle büyük bir olay ki… Bayram işte o zaman hakikaten bayram oluyor.”
Pişmiş eti cebine koyan Afgan
Sevgi İnce’nin ilk yurtdışı bayramı Afganistan’da olmuş. Başkent Kabil’de gördüğü bir plastik su şişesini ikiye kestikten sonra iple ayağına bağlayıp ayakkabı yapan çocukları görünce ihtiyaç-fakirlik algısı da değişmiş. Bir de “Türkler bayramlaşmaya gelmiş” diye yanlarına gelen yaşlı adamın yaptığını unutamıyormuş. Sevgi Hanım’ın canı çekmiştir diye verdiği bir parça pişmiş eti mendiline sarıp cebine koymuş, 10 yıldır hiç et yemeyen torununa götürecekmiş. “Ona da veririz, dememize rağmen yemedi.” Abdurahman İnce de Uganda’da şahit olduğu bir olayı anlatıyor: “Kurbanlar kesildi, dağıtım yapılıyor, o sırada bir kadın dikkatimi çekti. Kurbanın kesildiği yerde kumun üzerine dökülen ve pıhtılaşan kanları eliyle toplayıp bir kaba koyuyor. Afrika’da kurbanın yerdeki kanından başka bir şeyi kalmıyor, derlerdi. Onun ötesi de varmış. Sorduk kadına ne yapacaksın bu kanı. Çorba yapacakmış çocuklarına. Şok oldum. Daha sonra gittik kadının evine, çocuklarını gördük…” anlatırken gözleri doluyor. Bir süre konuşamıyorlar. Sonra Abdurahman Bey söze devam ediyor: “İnsanlar anlatıyor, haberleri okuyoruz ama şahit olunca ancak olayın boyutunu anlayabiliyorsunuz. Sizin küçük bir yardımınızın bir insan için ne kadar büyük olabileceğini tahayyül ediyorsunuz.”
Gurbet bayramlarının böyle hüzünlü anları olduğu gibi coşkulu yanları da var. Mesela Uganda’da çölde, kumların üzerinde binlerce insanla kıldıkları bayram namazını gözlerinin içi parlayarak anlatıyorlar. Başka bir ülkede, başka milletten insanlarla namaza durmak… Abdurahman Bey’den dinleyelim: “Namaz bitiminde imam cemaate, ‘aramızda uzaklardan, Türkiye’den bizimle bayramlaşmaya gelenler var’ demiş. Sonradan öğrendik. Bunu duyan binlerce insandan öyle bir uğultu çıktı ki şaşırdık. Buna çok sevinmişler, onun belirtisiymiş. Sağımızdan, solumuzdan insanlar bizimle bayramlaşmak için sarılmaya başladı. İnanılmaz bir mutluluktu. Sanırım ve maalesef ki bu coşku buralarda kalmadı.”
ÇOCUKLARIMIZ DA ‘GURBET BAYRAMINI’ YAŞASIN İSTİYORUZ
Hülya ve Fuat Deniz çifti ilk kez Somali’ye bayramlaşmaya gitmiş. Hülya Hanım aktarma için indikleri Dubai Havaalanı’nda tanıştıkları Somalili ailelerin şaşkınlığını unutamıyor: “Savaş ve yokluk dolayısıyla ülkelerini terk etmişler. Bizim gideceğimizi duyunca, siz delirdiniz mi, dediler. Algılayamadılar bayramlaşmaya Somali’ye gidiyor olmamızı.” Somali’de gördüklerini de unutamıyor Deniz. Yerel halkın sevinci, gerçek fakirliği, yokluğu, oradaki Türklerin mutluluğunu… Fuat Bey ise altı yıldır Kurban Bayramı’nın ilk günlerini Afrika’da geçiriyormuş. Hülya Hanım, “Bayramı ailemizle yaşardık. Keyiflidir bayramlarımız, babaanne, anneanne ziyaretleri… Bu yüzden ilk yıllar eşimin gitmesini istememiştim. Burada da garibanlar var, diyordum. Ama önceki yıl beraber gidince düşüncelerim değişti. Somali’de uçaktan iner inmez bir film sahnesinin içine girmiş gibiydim. Bizi bin kişilik bir grup korumuş sonradan öğrendim. Tanklar, yıkık dökük evler… İnsanların açlıktan öldüklerine tanıklık ettik. Çok acıydı. Ama insanların yüzü hep gülüyordu, bütün çocuklar gülümsüyordu. Giderken yanımda bir sürü şey götürmüştüm. Yiyecek, şeker… Yanımıza gelen çocuklara şeker veriyordum. Çok ilginçtir bir çocuğa iki şeker veremiyorsun. Ben aldım arkadaşıma ver, diyor. Döndüğümde çocuklarıma, herkese bunu anlattım. Bugün bu kadar varlığın içinde bunu söyleyecek çok az çocuk var.” Fuat Bey söze giriyor, “Havaalanında bayramlaşmalar başlıyor. Etiyopya’da kıldığım bayram namazını unutamıyorum mesela. Onlarda kültür, namazı başbakan büyük bir statta kıldırıyor. Bütün ülke cemaat oluyor. Biz de stattaydık. Bu atmosferi çocuklarımın da görmesini istiyorum. Başkalarıyla paylaşmanın bayramını onlar da yaşasın istiyorum.” diyor.